08.02.2025
Streszczenie: Artykuł omawia anatomię sonograficzną naczyń żylnych kończyn dolnych, ze szczególnym uwzględnieniem żył odpiszczelowej (VSM) i odstrzałkowej (VSP). Ultrasonografia jest kluczowym narzędziem w ocenie układu żylnego, umożliwiając nieinwazyjne i dokładne obrazowanie. Opisano układ żył powierzchownych i głębokich, ich połączenia, rolę USG oraz szczegółowe cechy charakterystyczne i odmiany przebiegu żył VSM i VSP. Artykuł podkreśla znaczenie znajomości anatomii sonograficznej naczyń żylnych dla prawidłowej diagnostyki i leczenia chorób układu żylnego.
Summary: The article discusses the sonographic anatomy of the venous vessels of the lower limbs, with a special focus on the saphenous vein (VSM) and the small saphenous vein (VSP). Ultrasonography is a key tool in the assessment of the venous system, allowing for non-invasive and accurate imaging. The article describes the superficial and deep veins, their connections, the role of ultrasound, and the detailed characteristics and variations of the VSM and VSP veins. The article emphasizes the importance of knowledge of the sonographic anatomy of venous vessels for proper diagnosis and treatment of venous system diseases.
Słowa kluczowe (PL): anatomia sonograficzna, układ żylny, żyła odpiszczelowa, żyła odstrzałkowa, ultrasonografia
Keywords (EN): sonographic anatomy, venous system, saphenous vein, small saphenous vein, ultrasonography
Ultrasonografia, stała się kluczowym narzędziem w ocenie układu żylnego kończyn dolnych. Dzięki możliwościom obrazowania w czasie rzeczywistym, nieinwazyjności oraz dostępności, ultrasonografia pozwala na dokładną ocenę zarówno żył powierzchownych, jak i głębokich. W niniejszym artykule omówimy anatomię sonograficzną naczyń żylnych kończyn dolnych, ze szczególnym uwzględnieniem żył odpiszczelowej (VSM) i odstrzałkowej (VSP), a także ich przebiegów, dopływów oraz charakterystycznych cech.
Układ Żył Powierzchownych i Głębokich
Układ żylny kończyn dolnych składa się z dwóch głównych systemów: żył powierzchownych i głębokich. Żyły powierzchowne, jak sama nazwa wskazuje, biegną w tkance podskórnej. Towarzyszą im włókna nerwowe i naczynia chłonne. Ich zadaniem jest zbieranie krwi ze skóry i tkanki podskórnej. Żyły głębokie natomiast położone są pod powięzią, wewnątrz przedziałów mięśniowych. W obrębie goleni każdej tętnicy towarzyszą dwie żyły głębokie (piszczelowe przednie i tylne oraz strzałkowe). Żyła podkolanowa i udowa są naczyniami pojedynczymi, rzadko zdwajającymi się (około 2%).
Połączenia między układami powierzchownym a głębokim zachodzą poprzez dwa typy naczyń: pośrednie (żyły mięśniowe, perforatory pośrednie) oraz bezpośrednie (żyły przeszywające, perforatory bezpośrednie). Żyły przeszywające przebijają blaszki powięzi przedziałów mięśniowych na stałych wysokościach, co ma kluczowe znaczenie w diagnostyce i leczeniu patologii żylnych.
Rola USG w Anatomii Żylnej
Ultrasonografia odgrywa istotną rolę w ocenie anatomii żylnej kończyn dolnych. Od 1997 roku, według badań Caggiatiego i Ricci, ustalono, że żyła odpiszczelowa (VSM) leży wewnątrzpowięziowo. Przestrzeń ta przebiega od kostki przyśrodkowej do pachwiny, a w USG powięź VSM ma wygląd hiperechogenicznej linijnej struktury.
Żyła Odpiszczelowa (VSM)
Żyła odpiszczelowa (VSM) jest najdłuższą żyłą w kończynie dolnej. Rozpoczyna się przy kostce przyśrodkowej, biegnąc wzdłuż przyśrodkowej powierzchni goleni. Następnie przechodzi za kłykciem przyśrodkowym stawu kolanowego i biegnie wzdłuż tylno-przyśrodkowego brzegu mięśnia krawieckiego. Około 4 cm poniżej kanału pachwinowego znajduje się ujście VSM do żyły udowej. Pomiary planimetryczne średnicy naczynia VSM wynoszą 3-5 mm na wysokości kostki przyśrodkowej oraz 5-7 mm na wysokości opuszki. Ilość zastawek waha się od 6 do 20.
Pomiary średnicy VSM wynoszą 3-5 mm na wysokości kostki przyśrodkowej oraz 5-7 mm na wysokości ujścia do żyły udowej.
Ilość zastawek waha się od 6 do 20.
Cechy charakterystyczne VSM obejmują „oko saphenowe” – przekrój poprzeczny naczynia w przedziale międzypowięziowym na wysokości stawu kolanowego, który przypomina oko egipskie. Żyła ta ma prostolinijny przebieg, objaw kąta piszczelowo-brzuchatego oraz różne typy przebiegu według Ricci: prostolinijny, typu H (pod- i nadpowięziowy) oraz typu S.
Odmiany Przebiegu Żyły Odpiszczelowej na Udzie
Istnieje kilka odmian przebiegu żyły odpiszczelowej (VSM) na udzie:
- Pojedyncza VSM przebiegająca wewnątrzpowięziowo bez obecności większych dopływów.
- Zdwojenie (rzadko, około 1%) na odcinku od 3 do 25 cm.
- Układ pojedynczy, przebieg wewnątrzpowięziowy oraz obecność dopływów, które przebijają powięź i łączą się z głównym przebiegiem VSM.
- Przebieg z żyłą odpiszczelową dodatkową, która łączy się przed ujściem do żyły udowej; przedział wewnątrzpowięziowy dla obu naczyń.
- Przebieg wewnątrzpowięziowy jedynie proksymalnie; poniżej żyła przechodzi do dytalnego przedziału nadpowięziowego, przebijając powięź (podskórny dopływ do VSM wewnątrzpowięziowej proksymalnej).
W obrębie goleni, żyła VSM przyjmuje dopływy takie jak:
- Żyła zbierająca krew z tylnej powierzchni goleni.
- Żyła goleni przednia – zbiera krew z grzbietu stopy i przedniej powierzchni goleni.
- Żyła Leonarda – łukowata tylna, powstająca w okolicy kostki przyśrodkowej i biegnąca dogłowowo po tylno-przyśrodkowej powierzchni goleni.
- W obrębie uda znajdują się żyły: nadbrzuszna powierzchowna, sromowa zewnętrzna oraz okalająca udo powierzchowna i jej gałęzie udowe.
Żyła Giacomini
Żyła Giacomini, czyli żyła odpiszczelowa dodatkowa przyśrodkowa, jest żyłą łączącą, która łączy żyłę odstrzałkową (VSP) z żyłą odpiszczelową (VSM). Może być przyczyną niewydolności pnia żyły odpiszczelowej przy wydolnej zastawce ujścia. Częstość występowania wynosi około 12-18%. Żyła dodatkowa ma taką samą budowę histologiczną jak żyły właściwe, jednak ich podatność na rozciąganie jest większa. Ma to szczególne znaczenie przy powstawaniu żylaków nawrotowych.
Żyła Odstrzałkowa (VSP)
W przebiegu VSP znajduje się do 10 par zastawek, nie mniej niż 5. Średnica żyły nie powinna przekraczać 4 mm.
Żyła odstrzałkowa (vena saphena parva, VSP) rozpoczyna się na bocznej stronie stopy, zbierając krew z sieci żylnej grzbietu stopy. Biegnie wzdłuż bocznej kostki, przemieszczając się ku górze wzdłuż tylnej powierzchni łydki. Kontynuuje swój przebieg wzdłuż tylno-bocznego brzegu łydki, biegnąc w sąsiedztwie nerwu łydkowego. W okolicy dołu podkolanowego przechodzi pod powięź powierzchowną, a następnie uchodzi do żyły podkolanowej.
W początkowym odcinku, do wysokości 1/3 goleni, żyła VSP biegnie nad powięzią (przebieg nadpowięziowy). Następnie przechodzi między blaszkami powięziowymi. W bliższej 1/3 goleni przebija się przez powięź i biegnie podpowięziowo, aby w końcu uchodzić do żyły podkolanowej. W przebiegu naczynia znajduje się do 10 par zastawek, nie mniej niż 5. Średnica żyły nie powinna przekraczać 4 mm.
Podsumowanie
Ultrasonografia dostarcza cennych informacji na temat anatomii naczyń żylnych kończyn dolnych, umożliwiając dokładną ocenę ich przebiegu, dopływów oraz charakterystycznych cech. Żyły odpiszczelowa (VSM) i odstrzałkowa (VSP) mają kluczowe znaczenie w diagnostyce i leczeniu patologii żylnych, a ich odmiany przebiegu oraz charakterystyka anatomiczna stanowią ważny aspekt w praktyce klinicznej. Znajomość anatomii sonograficznej tych naczyń jest niezbędna do prawidłowego przeprowadzania diagnostyki USG.
Piśmiennictwo:
· Bochenek A., Reicher M., “Anatomia człowieka”, 2004.
· Gray H., “Gray’s Anatomy”, 2008.
· Netter F. H., “Atlas anatomii człowieka”, 2018.
· Caggiati A., Ricci S., “Ultrasound Anatomy of Lower Limb Veins”, 2015.
· Bergan J. J., “Atlas of Endoscopic Perforator Vein Surgery”, 2009.