06.06.2025
Badanie ultrasonograficzne (USG) tętnic nerkowych z użyciem techniki Dopplera to nowoczesna i nieinwazyjna metoda diagnostyczna, która pozwala lekarzowi na szczegółową ocenę przepływu krwi w naczyniach zaopatrujących nerki. Jest to ważne badanie, szczególnie gdy istnieje podejrzenie chorób naczyniowych nerek, które mogą wpływać na ich funkcjonowanie, a także na ogólny stan zdrowia, np. powodując nadciśnienie tętnicze.
Po co wykonuje się to badanie?
Celem badania jest przede wszystkim ocena przepływu krwi w tętnicach nerkowych oraz wykrycie ewentualnych nieprawidłowości w ich budowie lub przebiegu. Dzięki niemu można zdiagnozować takie schorzenia jak:
- Zwężenie (stenoza) tętnicy nerkowej, często spowodowane miażdżycą, które może prowadzić do nadciśnienia tętniczego naczyniowo-nerkowego.
- Niedrożność (okluzja) tętnicy nerkowej, czyli całkowite zablokowanie przepływu krwi.
- Tętniaki, czyli nieprawidłowe poszerzenia tętnicy, w tym tętniaki rzekome (PSA), często wynikające z urazów, np. po biopsji.
- Przetoki tętniczo-żylne (AVF), będące nieprawidłowymi połączeniami między tętnicą a żyłą.
- Inne patologie naczyniowe wpływające na nerki.
Badanie Dopplerowskie jest szczególnie cenne u pacjentów z chorobą nerek lub po przeszczepie, ponieważ jest bezpieczne i nie wymaga podania kontrastu, który w tych przypadkach może być ryzykowny.
Jak przygotować się do badania?
Przed badaniem USG Dopplerowskiego tętnic nerkowych wymagane jest, aby pozostać na czczo przez około 8 godzin. Oznacza to, że w tym czasie nie należy spożywać posiłków ani napojów, w tym gumy do żucia czy wyrobów tytoniowych, ponieważ mogą one powodować połykanie powietrza, co utrudnia badanie. Jeśli przyjmuje Pan/Pani na stałe leki, można je popić niewielką ilością wody. Pacjenci po przeszczepieniu nerki zazwyczaj nie muszą być na czczo przed badaniem. Czasami, szczególnie u osób otyłych, lekarz może zalecić przyjęcie środków zmniejszających wzdęcia, ale nie jest to rutynowe.
Jak przebiega badanie?
Badanie zazwyczaj wykonuje się w pozycji leżącej. Lekarz lub wykwalifikowany diagnosta rozpoczyna od oceny struktury nerek – ich położenia, wielkości i wyglądu w standardowym obrazie USG (skala szarości). Następnie używana jest technika Dopplera kolorowego, która pokazuje przepływ krwi w naczyniach różnymi kolorami, co ułatwia identyfikację tętnic i żył.
Kluczowym etapem jest zastosowanie Dopplera spektralnego. Polega to na skierowaniu specjalnej wiązki ultradźwięków wzdłuż naczynia, aby uzyskać wykres (spektrum) przedstawiający prędkość przepływu krwi w czasie. Lekarz umieszcza próbnik w różnych miejscach tętnic nerkowych (blisko aorty, w środkowej części, przy wnęce nerki i wewnątrz nerki) oraz w aorcie brzusznej. W celu uzyskania dokładnych pomiarów prędkości, ważne jest, aby kąt między wiązką ultradźwięków a naczyniem wynosił 60° lub mniej.
Podczas badania lekarz może prosić o wstrzymanie oddechu lub wykonywanie płytkich wdechów. Badanie może trwać od kilkunastu do kilkudziesięciu minut, w zależności od warunków badania (np. widoczności naczyń) i złożoności sytuacji klinicznej. Nerki położone są głęboko w jamie brzusznej, co czasem utrudnia obrazowanie, np. z powodu gazów jelitowych czy otyłości.
Jakie informacje uzyskuje się z badania?
Podczas badania mierzone i obliczane są różne parametry przepływu krwi:
- Maksymalna prędkość skurczowa (PSV): Najwyższa prędkość krwi w tętnicy w fazie skurczu serca. Mierzona jest w tętnicy nerkowej i w aorcie.
- Prędkość końcoworozkurczowa (EDV): Prędkość krwi w końcowej fazie rozkurczu serca.
- Wskaźnik RAR (Renal Aortic Ratio): Stosunek PSV w tętnicy nerkowej do PSV w aorcie. Prawidłowo wynosi około 0.8-1.0.
- Wskaźnik oporu (RI – Resistive Index): Obliczany na podstawie PSV i EDV (RI = (PSV – EDV) / PSV). Odzwierciedla opór naczyniowy w nerkach. Prawidłowo mieści się w zakresie 0.5-0.8 lub 0.5-0.7.
- Czas przyspieszenia (AT – Acceleration Time) i Wskaźnik przyspieszenia (AI – Acceleration Index): Parametry opisujące kształt fali przepływu, mierzone wewnątrz nerki.
Co oznaczają wyniki? Potencjał diagnostyczny.
Lekarz interpretuje uzyskane wartości i obrazy, aby ocenić stan naczyń nerkowych. Nieprawidłowości mogą objawiać się na różne sposoby:
- Znacznie podwyższona maksymalna prędkość skurczowa (PSV ≥ 2,0 m/s) w tętnicy nerkowej, wysoki wskaźnik RAR (≥ 3,5) oraz charakterystyczne zmiany w kształcie fali przepływu w nerkach (“parvus-tardus” – spłaszczona i opóźniona fala) mogą świadczyć o istotnym zwężeniu tętnicy nerkowej (powyżej 60%). Zwężenie o mniejszym stopniu (< 60%) może dawać PSV w tętnicy nerkowej w zakresie 1.8–2.0 m/s i RAR między 3.0 a 3.5. Należy pamiętać, że RAR jest miarodajny tylko przy prawidłowych prędkościach w aorcie (40-100 cm/s).
- Całkowity brak przepływu w tętnicy nerkowej w badaniu Dopplerowskim świadczy o jej niedrożności.
- Podwyższony wskaźnik oporu (RI > 0,7 lub > 0,8) może wskazywać na zwiększony opór naczyniowy w miąższu nerki. Choć na RI wpływają różne czynniki (wiek, sztywność naczyń systemowych, tętno), jego podwyższona wartość jest często związana z przewlekłymi chorobami nerek i gorszym rokowaniem, a także może odzwierciedlać zmiany w naczyniach poza nerkami, np. miażdżycę czy sztywność aorty. W przypadku zwężenia tętnicy nerkowej, wysoki RI (szczególnie > 0.80) może sugerować, że rewaskularyzacja (poszerzenie naczynia) może nie przynieść pełnej poprawy. W nerkach przeszczepionych RI > 0.7 może sugerować odrzucenie lub ostrą martwicę kanalikową.
- Obecność charakterystycznego, dwukierunkowego, wirującego przepływu (tzw. znak “yin-yang”) wewnątrz okrągłej lub owalnej struktury widocznej w badaniu USG oraz przepływ typu “to-and-fro” (tam i z powrotem) w miejscu połączenia tej struktury z naczyniem (szyja tętniaka) są typowe dla tętniaka rzekomego. Podczas oceny PSA należy również sprawdzić, czy nie doszło do powstania przetoki tętniczo-żylnej.
- Obecność przepływu tętniczego w żyle (tzw. arterializowany przepływ w żyle odpływowej) wskazuje na przetokę tętniczo-żylną.
Ograniczenia badania
Należy pamiętać, że badanie USG Dopplerowskie tętnic nerkowych, choć bardzo przydatne, ma pewne ograniczenia. Jego dokładność może być zmniejszona u osób z dużą otyłością lub znaczną ilością gazów w jelitach, co utrudnia dostęp ultradźwięków do głęboko położonych naczyń nerkowych. Nietypowa anatomia, np. obecność kilku tętnic nerkowych, nerka podkowiasta czy bardzo kręte naczynia, również może skomplikować badanie i interpretację wyników. Czasem stan pacjenta, np. trudności ze współpracą czy intensywne ruchy oddechowe, mogą wpłynąć na jakość obrazów i pomiarów. W niektórych sytuacjach, gdy badanie USG jest niediagnostyczne lub gdy podejrzewa się inne schorzenia (np. kamica moczowa), lekarz może zalecić dodatkowe badania, takie jak angiografia metodą tomografii komputerowej (angio-CT) lub rezonansu magnetycznego (angio-MR).
Podsumowanie
Badanie USG Dopplerowskie tętnic nerkowych to ważne narzędzie diagnostyczne w ocenie stanu naczyń zaopatrujących nerki. Pozwala wykryć i ocenić zwężenia, niedrożności, tętniaki czy przetoki tętniczo-żylne. Informacje o prędkościach i wskaźnikach przepływu (takich jak RAR i RI) dostarczają cennych danych na temat stanu nerek i ogólnego układu krążenia. Pamiętaj, aby odpowiednio przygotować się do badania (pozostając na czczo) i współpracować z osobą wykonującą badanie. Interpretacja wyników zawsze należy do lekarza, który oceni je w kontekście Pana/Pani historii choroby i innych badań. Jeśli ma Pan/Pani pytania dotyczące wyników, prosimy omówić je z lekarzem kierującym lub interpretującym badanie.
Piśmiennictwo:
· 1. Drelich-Zbroja A. „Standards of the Polish Ultrasound Society – Update. Ultrasound examination of renal arteries.” J Ultrason, 2014; 14(58): 297–305.
· 2. Trunz LM, Balasubramanya R. „Doppler Renal Assessment, Protocols, and Interpretation.” [Updated 2023 Jun 5]. StatPearls [Internet], 2024.
· 3. Viazzi F, Leoncini G, Derchi LE, Pontremoli R. „Ultrasound Doppler renal resistive index: a useful tool for the management of the hypertensive patient.” J Hypertens, 2013; 32(1): 149–153.