Streszczenie: Ureterocele stanowi wrodzone poszerzenie moczowodu, tworzące jego bańkowate poszerzenie w okolicy dolnej ściany pęcherza moczowego. Nierozpoznane może prowadzić do refluksu pęcherzowo-moczowodowego i w dalszym toku do uszkodzenia nerek. Częściej występuje u kobiet, rzadko obustronnie. Rozpoznanie można postawić u chorych z nawracającymi infekcjami dróg moczowych na podstawie badania point-of-care. Nierzadkim powikłaniem jest kamica. Leczenie obejmuje postępowanie zachowawcze oraz metody endoskopowe przy odpowiednich wskazaniach.
Słowa kluczowe: ureterocele, kamica pęcherza moczowego, badanie USG pęcherza moczowego, wady wrodzone dróg moczowych
Abstract: Ureterocele is a congenital dilation of the ureter, creating a cystic expansion at the distal ureter near the lower bladder wall. If left undiagnosed, it can lead to vesicoureteral reflux and subsequent kidney damage. It occurs more frequently in women and is rarely bilateral. Diagnosis can be made in patients with recurrent urinary tract infections through point-of-care ultrasound examination. A common complication is bladder stone formation. Treatment includes conservative management and endoscopic methods when indicated.
Keywords: ureterocele, bladder stone, bladder ultrasound, congenital urinary tract anomalies
Ureterocele stanowi wrodzone poszerzenie światła moczowodu w jego dystalnej części, wyglądające jak torbielowata zmiana [1]. Epidemiologicznie, występuje z częstością 1 na 500 przypadków [2] i może być przyczyną nawracających infekcji dróg moczowych, powikłanych urosepsą. Do badania wstępnego, które jednocześnie umożliwia wysoką czułość i swoistość rozpoznania, jest ultrasonografia abdominalna [3]. Pozwala ona na przeprowadzanie badań zarówno w trybie point-of-care, jak i planowym oraz umożliwia rozpoznanie patologii takich jak ureterocele przy wykrywaniu innych wad wrodzonych.
Technika Badania USG. Do oceny służy przetwornik o częstotliwości 3-6 MHz z odpowiednim ustawieniem ogniskowania wiązki oraz wzmocnienia akustycznego. Projekcja podłużna i poprzeczna pozwala na ocenę dwuwymiarową, a przy zastosowaniu techniki pochylania głowicy możemy dokładnie ocenić ścianę pęcherza moczowego. Optymalne jest wypełnienie pęcherza około 200 ml płynu, aby oba boczne poszerzenia moczowodu były widoczne na tylnej ścianie pęcherza w okolicy jego dna.
Podział Ureterocele. Ureterocele dzielimy na jednostronne i obustronne oraz śródpęcherzowe (ortotypowe) i ektopowe. Według Günşar i wsp. [3], ultrasonografia przezbrzuszna pozwala na rozpoznanie towarzyszącego podwójnego układu kielichowo-miedniczkowego w około 60% przypadków. W przypadku zdwojonego moczowodu, taka wada również będzie dostępna w USG. W trakcie technicznego wykonywania badania, rutynowo oceniamy nerki oraz moczowody, co pozwala na wykrycie różnego stopnia zastoju moczu.
Powikłania. Obustronne ureterocele w przypadkach długotrwałego przebiegu bez leczenia mogą prowadzić do nefropatii refluksowej oraz uszkodzenia części miąższowej nerek, co w konsekwencji może prowadzić do ich niewydolności. Proste ureterocele występują w normalnie umiejscowionych ujściach moczowodów, podczas gdy ektopowe są związane z obecnością ektopowego moczowodu i często występują w przypadkach podwójnych nerek z pełną duplikacją moczowodów [5]. Ektopowe położenie ureterocele wiąże się również z anatomicznym umiejscowieniem w okolicy cewki moczowej i szyi pęcherza moczowego [6].
Częstość Występowania i Objawy. W populacji dorosłych ureterocele występują częściej u kobiet. Lateralizacja wykazuje niewielką przewagę po lewej stronie, z blisko 10% przypadków obustronnych. Ortotypowe ureterocele występują w 17-35% przypadków, a częstość występowania ektopowych ureterocele wynosi około 80% w większości przypadków pediatrycznych [6]. Pacjenci mogą doświadczać nawracających infekcji dróg moczowych, zatrzymania moczu, cyklicznych dolegliwości bólowych w jamie brzusznej, zaburzeń rozwojowych w wieku dziecięcym oraz krwiomoczu.
Diagnostyka Prenatalna i Etiologia. Większość przypadków jest diagnozowana podczas ultrasonografii prenatalnej [5]. Etiologia tej wady pozostaje nieznana, ale niektóre badania sugerują predyspozycje genetyczne związane z nieprawidłowym przebiegiem embriogenezy. USG zapewnia możliwość odpowiedniego zarządzania sposobami leczenia i monitorowania, ustalania terminów planowanych wizyt kontrolnych oraz ocenę wskazań do leczenia chirurgicznego, łącznie z cystureterografią (ocena refluksu) [4].
Różnicowanie: Różnicowanie wymaga wykluczenia obecności płynu w bańce jajowodu (hydrosalpinx). W badaniu USG hydrosalpinx opisuje się jako wydłużoną torbielowatą masę o bezechowym lub hipoechogenicznym wnętrzu, złożoną przez sekwestracje z niekompletnymi przegrodami z powodu zdwojenia jajowodu. Te niekompletne przegrody pojawiają się jako trójkątne, hiperechogeniczne wypustki ścian do światła, które nie sięgają przeciwległej strony [7]. Ureterocele natomiast to wyraźnie odgraniczona torbielowata masa, położona niemal śródściennie w obrębie pęcherza. Pamiętać jednak należy, że jeśli pęcherz jest nadmiernie rozszerzony, ureterocele może się zapadać i nie być widoczne w badaniu USG. Widoczny może być wówczas jedynie poszerzony dystalny moczowód wchodzący do pęcherza. Jeśli pęcherz jest niewystarczająco wypełniony, duże ureterocele może zajmować jamę pęcherza i być mylone z częściowo wypełnionym pęcherzem bez ureterocele [7].
Powikłania: Ureterocele prowadzić może, w przypadkach niewykrytych, do postępującej nefropatii refluksowej i trwałego uszkodzenia części miąższowej nerek. Kamica nerkowa również nie jest rzadkim przypadkiem i może umiejscawiać się w obrębie światła torbielowatego poszerzenia ureterocele. W przypadku uwapnionych złogów, rozpoznanie jest łatwe i wiąże się z wykryciem hiperechogenicznego konkrementu dającego wyraźny cień akustyczny. Drobne złogi mogą być niewykryte na pierwszy rzut oka, ale przy zastosowaniu powiększenia obrazu i nałożenia na obrazowanie bramki skanowania Dopplera kolorowego i impulsowego możemy odnaleźć artefakt migotania, potwierdzający obecność nawet niewielkich złogów. Wczesne wykrycie ureterocele i interwencje chirurgiczne mogą zapobiec progresji do przewlekłej niewydolności nerek [8].
Wnioski: Ureterocele jest stosunkowo łatwe do rozpoznania w badaniu przezbrzusznym USG. W czasie oceny tej patologii należy ocenić przebieg moczowodu, dokładnie ocenić układ kielichowo-miedniczkowy nerek oraz wykonać dodatkowe badanie kolorowego Dopplera w celu poszukiwania drobnych złogów w świetle. Do powikłań należy przewlekła niewydolność nerek w przypadkach obustronnych. Najczęściej ureterocele jest wykrywane przypadkowo u dorosłych. Rozpoznania u dzieci stawiane są w czasie badań prenatalnych.
Piśmiennictwo
1. Gonzalez E.J.M., Bencomo N., Tirado A., Tucci V. Ureterocele Diagnosed With Point-of-Care Ultrasound. Cureus. 2023 Feb 21;15(2):e35283. doi: 10.7759/cureus.35283.
2. Maxwell A.D., Hsi R.S., Bailey M.R., Casale P., Lendvay T.S. Noninvasive Ureterocele Puncture Using Pulsed Focused Ultrasound: An In Vitro Study. J Endourol. 2014 Mar 1;28(3):342-346. doi: 10.1089/end.2013.0528.
3. Günşar C., Mir E., Şencan A., Ertan P., Ünden Özcan C. Pediatric Ureteroceles: Diagnosis, Management and Treatment Options. Iran J Pediatr. 2010 Dec;20(4):413-419.
4. Jain V., Agarwala S., Dhua A., Mitra A., Mittal D., Murali D., Kandasamy D., Kumar R., Bhatnagar V. Management and Outcomes of Ureteroceles in Children: An Experience of 25 Years. Indian J Urol. 2021 Apr 1;37(2):163-168. doi: 10.4103/iju.IJU_522_20.
5. Chan A., Cassim N., Diljohn J., Rampersad F.S., Ojar D.H. The Radiographic Appearances of Bilateral Ureteroceles and Their Management in an Adult Patient Presenting With Recurrent Urinary Tract Infections. Cureus. 2024 Feb 3;16(2):e53487. doi: 10.7759/cureus.53487.
6. Schultza K., Todab L.Y. Genetic Basis of Ureterocele. Curr Genomics. 2016 Feb;17(1):62-69. doi: 10.2174/1389202916666151014222815.
7. Psilopatis I., Beckmann M.W., Emons J., Schulmeyer C.E. Ureterocele as Differential Diagnosis of Hydrosalpinx—An Interesting Case from the Clinical Practice. J Surg Case Rep. 2024 Feb 6;2024(2):rjad730. doi: 10.1093/jscr/rjad730.
8. Dada S.A., Rafiu M.O., Olanrewaju T.O. Chronic Renal Failure in a Patient with Bilateral Ureterocele. Saudi Med J. 2015 Jul;36(7):862-864. doi: 10.15537/smj.2015.7.11786.