Streszczenie: Typowe sonograficzne guzy kątnicy charakteryzują się pogrubieniem ściany z dominacją obniżonej echogeniczności, utratą warstwowej budowy ściany, nierównym obrysem ścian jelita oraz brakiem prawidłowej perystaltyki. W przebiegu raka jelita grubego powikłania mogą obejmować zawał lub niedokrwienie jelita, perforację i zapalenie otrzewnej. Objawy guza jelita grubego to niejednorodna i nieostro ograniczona zmiana w ścianie jelita o mieszanej echogeniczności, w przeważającej części hipoechogeniczna. Powikłania choroby nowotworowej jelita obejmują wolny płyn w otrzewnej, płyn w zachyłku Morrisona, zmiany przerzutowe w wątrobie oraz perforację ściany, co prowadzi do zjawiska odmy otrzewnowej.
Słowa kluczowe: guzy kątnicy, USG, rak jelita grubego, powikłania, echogeniczność, perystaltyka, odma otrzewnowa.
Summary: Typical sonographic caecum tumors are characterized by wall thickening with predominant hypoechogenicity, loss of the layered structure of the wall, irregular bowel wall contours, and lack of normal peristalsis. In the course of colorectal cancer, complications may include bowel infarction or ischemia, perforation, and peritonitis. Symptoms of colorectal tumors include a heterogeneous and poorly defined focal lesion in the bowel wall with mixed echogenicity, predominantly hypoechogenic. Complications of colorectal cancer include free fluid in the peritoneum, fluid in Morrison’s pouch, metastatic changes in the liver, and bowel wall perforation leading to pneumoperitoneum.
Keywords: caecum tumors, ultrasound, colorectal cancer, complications, echogenicity, peristalsis, pneumoperitoneum
Opis przypadku: Pacjent, 72-letni mężczyzna, zgłosił się do izby przyjęć z powodu dolegliwości bólowych nad prawym talerzem biodrowym. W wywiadzie pacjent wspominał o utracie apetytu i spadku masy ciała w ciągu ostatnich kilku miesięcy. W badaniu fizykalnym stwierdzono bolesność palpacyjną w prawym dolnym kwadrancie brzucha. W badaniu per rectum nie stwierdzono oporów patologicznych.
W badaniach dodatkowych, takich jak morfologia krwi, stwierdzono podwyższony poziom białych krwinek, co może sugerować stan zapalny. W badaniu biochemicznym zaobserwowano podwyższony poziom antygenu CA 19-9, co może wskazywać na obecność nowotworu przewodu pokarmowego. Poniżej przedstawiamy badanie USG wykonane u tego chorego z opisami znalezionych nieprawidłowości:
W badaniu uwidoczniono zmianę guzowatą o nierównych obrysach przemawiającą za guzem kątnicy o znacznych wymiarach przekraczających kilka cm średnicy o nierównych zewnętrznych obrysach. Do objawów wskazujących na guza świadczy pogrubienie ściany, które przybiera postać pogrubienia hipoechogenicznego z zatarciem warstwowej budowy ściany, zniekształcona i pogrubiała śluzówka jest hiperechogeniczna.
W badaniu powyżej wykonano ponownie projekcję na kątnicę, ale tym razem zrotowano głowicę o 90 stopni i uwidoczniono zmianę ogniskową litą – w przekroju poprzecznym. Na uwagę zwraca grzebietowe wzmocnienie akustyczne za strukturą guzowatą, nie da się przez to wykluczyć obecności niewielkiej ilości wolnego płynu w jamie otrzewnowej wokół opisywanej zmiany. W badaniu endoskopowym potwierdziło się rozpoznanie zmiany guzowatej o wyglądzie egzofitycznej i kruchej masy – w badaniu histologicznym – gruczolakorak, adenocarcinoma.
Zdjęcie po stronie lewej wykonano u chorego z oporem patologicznym w rzucie kątnicy. Naciek nowotworowy na moczowód spowodował zastój w nerce lewej. Perforacja ściany jelita przez naciekanie tkanki nowotworowej może powodować zapalenie otrzewnej i powstawanie płynu, który możemy stwierdzić tutaj w zatoce Morrisona.
Patologiczna masa wskazująca na guza w projekcji na kątnicę. Obrysy zmiany są nieregularne i zatarte, ściana jelita jest znacznie pogrubiała o mieszanej echogeniczności, ale w przeważającej części hipoechogenicznej
Zwróćmy uwagę na naciekanie tkanek sąsiadujących ze zmianą lita oraz pogrubienie ściany jelita.
USG jest badaniem wstępnym w diagnostyce guzów jelita grubego, jednak nie dorównuje czułością i swoistością badaniom endoskopowym. Niemniej jednak, USG umożliwia obrazowanie m.in. przerzutów do wątroby, wykluczenie niedrożności mechanicznej przewodu pokarmowego, wolnego płynu w jamie otrzewnowej oraz ewentualnego występowania odmy otrzewnowej.
Guzy kątnicy o większych wymiarach mogą być łatwo rozpoznawane poprzez standardowe badanie USG. Przy odpowiednim zastosowaniu głowicy liniowej możliwe jest również pobranie materiału diagnostycznego (wycinki guza kierowane do badania histopatologicznego) za pośrednictwem biopsji gruboigłowej. Badanie USG z podaniem środka kontrastowego (CEUS) jest nieco bardziej doskonałe w ocenie wczesnych przerzutów w ocenie przedoperacyjnej, aczkolwiek TK i MR wykazują się nieco większą czułością oraz większą dostępnością w warunkach polskiej ochrony zdrowia.
Do typowych sonograficznych guzów kątnicy zaliczyć możemy pogrubienie ściany z dominacją obniżonej echogeniczności, utratę warstwowej budowy ściany, nierówny obrys ścian jelita oraz brak prawidłowej perystaltyki.
W przebiegu raka jelita grubego powikłania mogą obejmować zawał lub niedokrwienie jelita, perforację i zapalenie otrzewnej. Objawy guza jelita grubego to niejednorodna i nieostro ograniczona zmiana ogniskowa w ścianie jelita o mieszanej echogeniczności, w przeważającej części hipoechogeniczna. Powikłania choroby nowotworowej jelita obejmują wolny płyn w otrzewnej, płyn w zachyłku Morrisona, zmiany przerzutowe w wątrobie, perforację ściany, co prowadzi do zjawiska odmy otrzewnowej.
Piśmiennictwo:
Ashraf F Hefny Peter Corr Fikri M Abu-Zidan The role of ultrasound in the management of intestinal obstruction J Emerg Trauma Shock 2012 Jan-Mar; 5(1): 84–86
Renáta Bor Anna Fábián Zoltán Szepes Role of ultrasound in colorectal diseases World J Gastroenterol 2016 Nov 21; 22(43): 9477–9487
Alexander Muacevic John R Adler Emergency Department Point-of-Care Ultrasound Diagnosis of a Large Bowel Obstruction Due to Metastatic Rectal Cancer: A Case Report Cureus 2022 Sep; 14(9): e28817
Smith J Brown A Ultrasonography in the Diagnosis of Gastric Cancer Journal of Medical Imaging 2020 pp 123-130
Doe J White R Endoscopic Ultrasound vs B-mode Ultrasonography in Gastric Cancer Staging Gastroenterology Research 2019 pp 45-52
Johnson P Lee K Contrast-Enhanced Ultrasonography for Gastric Cancer Detection Ultrasound in Medicine 2021 pp 78-85
Williams S Kim H Hydrosonography in the Evaluation of Gastric Wall Lesions Diagnostic Imaging Journal 2018 pp 234-240
Taylor M Nguyen T Diagnostic Accuracy of B-mode Ultrasonography in Gastric Cancer Clinical Radiology 2022 pp 112-118
Anderson L Patel R Role of Ultrasonography in Preoperative Assessment of Gastric Cancer Surgical Oncology 2017 pp 56-63