Wątroba. Aby dokładnie przeprowadzić badanie USG wątroby, pacjent powinien być ułożony na lewym boku, co pozwala na lepsze uwidocznienie narządu. Używa się głowicy konweksowej o częstotliwości 2-6 MHz, aby uzyskać odpowiednią jakość obrazu. Przekrój podłużny wykonuje się w linii środkowo-obojczykowej. Aby uzyskać najlepszy obraz, pacjent powinien wykonać głęboki wdech.
Podczas badania wykonuje się dwa pomiary: w osi ML (podłużna) oraz w osi przednio-tylnej (AP). Echogeniczność wątroby powinna być jednorodna i umiarkowana. Ważne jest, aby płat ogoniasty nie przekraczał 2/3 wymiaru lewego płata wątroby. Wraz z wiekiem, niezmieniona wątroba zmniejsza swoją objętość. Zaokrąglenie brzegu wątroby jest pierwszym objawem jej powiększenia.
Pomiary dróg żółciowych – przewód żółciowy wspólny
Chory w pozycji leżącej. Głowica konweksowa, 2-6 MHz. PZW należy mierzyć w miejscu, gdzie krzyżuje się z tętnicą wątrobową. Od przodu z prawą gałęzią żyły wrotnej. Pomiar między ścianami i prostopadle do przebiegu przewodu.
Podział dróg żółciowych
Segment wnękowy od przodu od żyły wrotnej – odcinek proksymalny. Głowa trzustki – odcinek dystalny. Odcinek środkowy pomiędzy wymienionymi.
Prawidłowa szerokość PŻW wynosi 4-6 mm. Przewody żółciowe wewnątrzwątrobowe nie powinny być szersze niż 40% szerokości przylegającej żyły wrotnej. Uwidocznienie ściany przewodu żółciowego wspólnego zwykle wskazuje na jej pogrubienie.
Pęcherzyk żółciowy: Wymiary: długość 80-120 mm, szerokość 40-50 mm, grubość ściany 3-4 mm.
Technika badania: Pacjent w pozycji leżącej na plecach i na wznak. Zmiana położenia pacjenta na lewy bok. Uwidocznić dwa przekroje: podłużny i poprzeczny z przyłożenia podżebrowego lub międzyżebrowego na głębokim wdechu
Obraz USG – Bezechowa struktura o kształcie gruszkowatym, o równej i hiperechogenicznej ścianie.
Pęcherzyk żółciowy może wykazywać zmienność w lokalizacji, ektopowo znajdując się w miednicy. Agenezja pęcherzyka występuje niezwykle rzadko. Blizny po cholecystektomii nie są widoczne w zaciemnionym pomieszczeniu, dlatego przed badaniem warto zebrać dokładny wywiad dotyczący przebytych operacji.
Częstotliwość głowicy powinna być ustawiona najlepiej na 5 MHz, a możliwości aparatu, takie jak ogniskowanie wiązki, THI (obrazowanie harmoniczne) i uSCAN, powinny być w pełni wykorzystane. Zmiana położenia pacjenta może pomóc w uwidocznieniu szyi pęcherzyka, gdzie często znajdują się złogi. Pęcherzyk może być zagięty, co daje obraz pseudoprzegród; prawdziwa przegroda pęcherzyka występuje niezwykle rzadko. Głowica liniowa – 10 MHz służy do badania wysokiej rozdzielczości -HRUS celem dokładnej oceny ściany pęcherzyka.
Na tylnej ścianie pęcherzyka żółciowego mogą pojawiać się artefakty pochodzące z dwunastnicy, takie jak gazy jelitowe. Objaw czapki frygijskiej polega na występowaniu zagięcia w szyjce pęcherzyka. Grubość ściany pęcherzyka żółciowego nie powinna przekraczać 2-3 mm, choć różne źródła mogą podawać nieznacznie odmienne wartości.
Przewód żółciowy wspólny
Powinien być zlokalizowany przed żyłą wrotną, ale z uwagi na zmienność położenia bifurkacji tętnicy wątrobowej, lokalizacja PŻW może być zmienna. Należy oznaczyć miejsce pomiarowe bramką Dopplera znakowanego kolorem. Pomiaru należy wykonywać zawsze w osi długiej. Oś krótka PŻW znajdować się może w rzucie głowy trzustki. Po cholecystektomii może występować workowate poszerzenie PZW o szerokości do 8,5 mm. Fizjologicznie nie powinien przekraczać 6-8 mm.
Śledziona – pomiary
Położenie: Lewy górny kwadrant jamy brzusznej, linia pachowa środkowa. Można przełożyć chorego na prawy bok, co pozwala na efektywniejsze uwidocznienie śledziony. Technika badania: Długość mierzy się podczas spokojnego oddychania. Przekrój czołowy obejmuje wnękę narządu. Z definicji najdłuższy znajduje się wymiar między biegunem górnym a dolnym.
Śledziona w badaniu ultrasonograficznym (USG) zazwyczaj ma kształt sierpowaty lub półksiężycowaty. Powierzchnia podprzeponowa jest gładka i wypukła, czasami karbowana, natomiast powierzchnia przyśrodkowa jest wklęsła i obejmuje naczynia krwionośne w okolicy wnęki. Echogeniczność śledziony jest klasycznie jednorodna, znacznie wyższa niż kora nerki i nieznacznie wyższa od wątroby. U dzieci i młodych dorosłych często występuje wariant echo-struktury przypominający maskowanie tygrysa lub futro zebry, co jest charakterystyczne dla młodszych pacjentów.
Obrazowanie przewodu Wirsunga
Do obrazowania przewodu Wirsunga używa się głowicy o częstotliwości 2-5 MHz. Trzustka powinna być uwidoczniona w osi długiej. Przewód Wirsunga powinien być zobrazowany w projekcjach poprzecznych i skośnych, w okolicy głowy oraz szyjki, a także w okolicy trzonu. Szerokość przewodu jest mierzona jako odległość między echami wewnętrznymi ścian. Światło przewodu jest najszersze w obrębie głowy, a stopniowe zwężenie następuje w odcinku dystalnym. Szerokość przewodu zwiększa się wraz z wiekiem, a górna granica normy wynosi 3 mm. Wzrost szerokości na głębokim wdechu może wynosić nawet 1,3 mm.
Nadnercza. Do obrazowania nadnerczy używa się głowicy o częstotliwości 2-6 MHz. Dla prawego nadnercza optymalna projekcja to przekrój międzyżebrowy lub podżebrowy w linii pachowej środkowej. Z kolei lewe nadnercze jest trudniejsze do uwidocznienia ze względu na powietrze znajdujące się w żołądku. Aby je zobrazować, pacjent powinien być ułożony na prawym boku, a dostęp uzyskuje się międzyżebrowo lub podżebrowo. Można również spróbować uwidocznienia lewego nadnercza przez linię pachową tylną. Po stronie lewej akustycznym oknem jest śledziona i lewa nerka. Dodatkowo, podanie 500 ml płynu oraz skanowanie w pozycji stojącej mogą poprawić widoczność.
Guzy nadnerczy zazwyczaj są jednorodne i otoczone torebką. Mogą to być incydentaloma, myolipoma lub przerzuty z płuc. Lewe nadnercze jest dobrze widoczne w endoskopowej ultrasonografii (EUS). Warto również dodać, że zmiana położenia pacjenta oraz techniki skanowania, takie jak przekroje międzyżebrowe i podżebrowe, mogą znacząco poprawić jakość obrazowania i uwidocznić trudniej dostępne struktury.
USG przepony wykonywane jest w pozycji leżącej na plecach. Badanie przeprowadza się zarówno na wdechu, jak i na wydechu, jednak przy natężonym wydechu kopuła przepony może być niewidoczna. Przepona jest widoczna jako zakrzywiona, hiperechogeniczna linia, szczególnie w części centralnej ścięgnistej. Na obrzeżach przepony występuje hipoechogeniczny wzorzec, który należy uwzględnić podczas badania. Odnogi przepony również są hipoechogeniczne. Grubość przepony powinna wynosić od 2 do 4 mm.
USG żyły wrotnej pokazuje jej szerokość wynoszącą 11 mm +/- 2 mm. Wartość ta nie koreluje z nadciśnieniem wrotnym. Przepływ w żyle wrotnej jest prawidłowo monofazowy, podlega fluktuacjom w zależności od czynności układu sercowo-naczyniowego oraz fazy oddechowej, co można monitorować za pomocą kolorowego Dopplera (CD) oraz Dopplera pulsacyjnego (PW). Przepływ w żyle wrotnej jest proporcjonalny do BMI. U zdrowych ochotników ma charakter fluktuacyjny, czyli falujący. Manewr Valsalvy skutkuje poszerzeniem naczynia, a poszerzona żyła główna dolna (VCI) wpływa na żyłę wrotną, co może być obserwowane w przypadku prawokomorowej niewydolności serca. Prawidłowa prędkość przepływu w żyle wrotnej wynosi 16-40 cm/sek.
Nadcisnienie wrotne. W żyle wrotnej prędkość przepływu krwi zmniejsza się, a maksymalna prędkość (V max) wynosi poniżej 16 cm/sek. W niektórych przypadkach może występować wsteczny przepływ krwi. Poszerzenie żyły wrotnej jest jednym z objawów nadciśnienia wrotnego. Dodatkowo, może dochodzić do rekanalizacji żyły pępkowej, co jest cechą krążenia obocznego.
Badanie USG tętnicy wątrobowej. Tętnica wątrobowa może występować w różnych wariantach anatomicznych, takich jak dodatkowa tętnica lub zamienna abberacja, która może odchodzić od tętnicy krezkowej górnej albo grzbietowo od żyły wrotnej. Prawidłowe położenie – od przodu brzusznie w stosunku do ŻW.
Wskaźnik oporu naczyniowego (RI) jest obliczany jako różnica między szczytową prędkością skurczową (PSV) a końcoworozkurczową prędkością (EDV) podzielona przez PSV. Norma RI wynosi od 0,55 do 0,81. W marskości wątroby możemy mieć do czynienia zarówno z podwyższonym jak i obniżonym RI.
Wysokie wartości RI mogą występować po posiłku, u osób w zaawansowanym wieku, w przewlekłych chorobach wątroby, takich jak marskość czy przewlekłe zapalenie wątroby, a także w przypadku stenozy w naczyniu na odcinku dystalnym oraz w chorobie przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD).
Z kolei niskie wartości RI mogą wskazywać na zwężenie proksymalne (w miejscu anastomozy zaopatrującej przeszczepiony narząd), dystalnie zlokalizowany shunt naczyniowy, marskość wątroby powikłaną nadciśnieniem wrotnym oraz urazy.
Tętnica krezkowa górna w USG Doppler
Obrazowanie tętnicy krezkowej górnej za pomocą USG Doppler jest kluczowe w ocenie jej przepływu i ewentualnych zwężeń. Podczas badania należy pamiętać, że kąt insonacji nie powinien przekraczać 60 stopni, a szerokość bramki dopplerowskiej powinna wynosić 2 mm. Norma prędkości szczytowej skurczowej (PSV) wynosi 125 cm/s. Zwężenie o więcej niż 50% zwiększa PSV do 300 cm/s, a zwężenie o więcej niż 70% do 400 cm/s.
Wskaźnik pulsacji (PI) koreluje z oporem naczyniowym i spada po posiłku, co zmienia profil spektrum przepływu na niskooporowy. Wzór na wskaźnik pulsacji to PI = (PSV – EDV) / V śr max, gdzie PSV to prędkość szczytowa skurczowa, EDV to prędkość końcoworozkurczowa, a V śr max to średnia prędkość maksymalna.
W przypadku tętnicy krezkowej dolnej, badanie USG Doppler pozwala na ocenę jej przepływu krwi. Prędkość szczytowa skurczowa (PSV) wynosi zazwyczaj około 100 cm/s. Istotna stenoza, czyli zwężenie naczynia, może zwiększyć PSV do 250 cm/s lub więcej.