08.02.2025
Streszczenie: Żyły przeszywające łączą układ żył powierzchownych z układem żył głębokich. Ich funkcja polega na odprowadzaniu nadmiaru krwi z żył głębokich do układu powierzchownego w sytuacjach przeciążenia. Uszkodzenie jednokierunkowych zastawek żył przeszywających prowadzi do refluksu, który powoduje odpływ krwi żylnej w stronę układu powierzchownego i wzrost ciśnienia. Wyróżnia się trzy najważniejsze grupy żył przeszywających: Boyda, Cocketta i Dodda. Każda z nich ma swoje specyficzne położenie i funkcje. Uszkodzenie perforatorów może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak owrzodzenia podudzi.
English: Perforating veins connect the superficial veins system with the deep veins system. Their function is to divert excess blood from the deep veins to the superficial system in situations of overload. Damage to the one-way valves in perforating veins leads to reflux, causing venous blood to flow towards the superficial system and increase pressure. There are three main groups of perforating veins: Boyd’s, Cockett’s, and Dodd’s veins, each with specific locations and functions. Damage to perforators can lead to severe health issues, such as leg ulcers.
Słowa kluczowe: Żyły przeszywające, Układ żył powierzchownych, Układ żył głębokich, Refluks, Zastawki jednokierunkowe, Żyły Boyda, Żyły Cocketta, Żyły Dodda, Owrzodzenia podudzi
Key words: Perforating veins, Superficial veins system, Deep veins system, Reflux, One-way valves, Boyd’s veins, Cockett’s veins, Dodd’s veins, Leg ulcers.
Żyły przeszywające stanowią element łączący układ żył powierzchownych z układem żył głębokich. Ich funkcja polega na odprowadzaniu nadmiaru krwi z żył głębokich do układu powierzchownego w sytuacjach jego przeciążenia.
Żył łączących można doliczyć się do około 150 par, jednak 3 grupy są najistotniejsze z punktu widzenia klinicznego w przewlekłej niewydolności żylnej. Żyły przeszywające mają jednokierunkowe zastawki, działają poprzez wyciskanie krwi do krążenia głębokiego poprzez działanie pompy mięśniowej. Dzięki obecności jednokierunkowych zastawek krew zasysana jest z żył powierzchownych do głębokich przy współudziale pompy mięśniowej. Uszkodzenie tego mechanizmu powoduje odwrócenie tego mechanizmu, co prowadzi do odpływu krwi żylnej w stronę układu powierzchownego i wzrostu ciśnienia w układzie powierzchownym.
Zdjęcie 1. Żyła przeszywająca Dodda. Dobrze widoczna podczas obrazowania – świadczy już o poszerzeniu i niewydolności – w badaniu dopplera kolorowego przeływ 2- kierunkowy w badaniu kompresji głowicą
Refluks stwierdzany jest wtedy, gdy szmer przepływającej krwi trwa więcej niż jedną sekundę. Krótszy szmer w trakcie rozkurczu mięśni jest wyłącznie efektem ruchu słupa krwi między dwoma zastawkami. Każda z żył przeszywających przecina powłokę głęboką i biegnie łącznie z odpowiednią tętnicą i nerwem (tzw. Triada Staubesanda). Do najważniejszych żył przeszywających zaliczamy żyły Boyda, Cocketta i Dodda.
Żyły Dodda zlokalizowane są w dolnej 1/3 uda, w kanale przywodzicieli, i łączą SFV z VSM – tj. żyłę powierzchowną udową z układem żyły piszczelowej (V. saphena magna – VSM).
Grupa żył Boyda położona jest natomiast w podudziu 5-10 cm poniżej kolana i ma za zadanie połączyć głęboką żyłę podkolanową oraz pień piszczelowo-strzałkowy z VSM.
Żyły Cocketta natomiast położone są w dolnej jednej trzeciej wysokości goleni na jej powierzchni przyśrodkowej i mają za zadanie połączyć głębokie żyły piszczelowe tylne z układem żyły powierzchownej – VSM.
Żyły przeszywające mają jednokierunkowe zastawki, działają poprzez wyciskanie krwi do krążenia głębokiego poprzez działanie pompy mięśniowej.
Żyły przeszywające stopy są pozbawione zastawek. Krew przechodzi bezpośrednio z układu głębokiego do powierzchownego, łącząc żyły podeszwowe z łukiem żylnym grzbietowym stopy, który dalej łączy się z dystalnymi odcinkami żyły odpiszczelowej i odstrzałkowej.
Perforatory przyśrodkowej strony goleni – stanowią one najistotniejszą patofizjologicznie przyczynę owrzodzeń podudziu. Zazwyczaj występuje sześć żył przeszywających, które łączą układ VSM (vena saphena magna) z żyłami piszczelowymi tylnymi. Licząc od podstawy stopy +/- 2 cm, występują na wysokości 7 cm, 13 cm, 18 cm, 24 cm, 35 cm i 40 cm. Pierwsze 3 perforatory łączą się z żyłą łukowatą, a nie bezpośrednio z żyłą odpiszczelową. Perforatory Cocketta oraz perforator 24 są naczyniami krótkimi oraz biegnącymi prostopadle do odpowiednich żył powierzchownych i głębokich, dlatego też są najbardziej narażone na uszkodzenia. Pozostałe perforatory mają przebieg skośny.
Rodzaj perforatorów i ich długość implikuje konsekwencje kliniczne, które w niewydolności ich zastawek są dużo poważniejsze dla perforatorów prostopadłych niż skośnych. Perforatory skośne są dłuższe i ich przebieg jest kręty, dlatego są też podatniejsze na zagięcia i ucisk przez skurcz otaczających mięśni. Te czynniki zapobiegają refluksowi w ich obrębie.
W dolnej części podudzia perforatory biegną między mięśniem płaszczkowatym (musculus soleus) a zginaczem długim palców (musculus flexor digitorum longus), co wpływa na ich funkcję i podatność na uszkodzenia.
W bliższej części goleni perforatory biegną między piszczelą (tibia) a mięśniem płaszczkowatym, którego część drenują. Ze względu na to, że perforatory mają kontakt z różnymi strukturami anatomicznymi, ich funkcjonowanie jest ściśle związane z otaczającymi tkankami miękkimi.
Żyły przeszywające bocznego przedziału powięziowego łączą układ żył odpiszczelowej z żyłami piszczelowymi przednimi. Perforatory bocznego przedziału powięziowego nierzadko bywają źródłem zaopatrzenia dla splotów żylakowatych, które mogą być położone w znacznej odległości od tych źródeł. Są one także przyczyną żylakowatych poszerzeń skórnych uda i goleni bocznych, które powodują znaczny defekt kosmetyczny.
Są one również przyczyną nawrotu zmian po wykonaniu zabiegów chirurgicznych. Żyły przeszywające na tylno-bocznej powierzchni goleni występują w odległości 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40 i 45 cm od podeszwy stopy i łączą układy żył odstrzałkowej (VSP) i odpiszczelowej (VSM) z żyłami strzałkowymi (układ głęboki).
Żyła przeszywająca na 10 cm od linii stopy zwana jest żyłą przeszywającą Bassiego lub perforatorem przyachillesowym.
Podsumowanie . Żyły przeszywające pełnią istotną rolę w układzie krążenia, łącząc układ żył powierzchownych z układem żył głębokich. Ich funkcja polega na odprowadzaniu nadmiaru krwi z żył głębokich do powierzchownego w sytuacjach przeciążenia, co jest kluczowe dla utrzymania prawidłowego ciśnienia krwi. Uszkodzenie jednokierunkowych zastawek żył przeszywających prowadzi do refluksu, co z kolei powoduje odpływ krwi żylnej w stronę układu powierzchownego i wzrost ciśnienia. Refluks może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak owrzodzenia podudzi. W artykule omówiono trzy najważniejsze grupy żył przeszywających: Boyda, Cocketta i Dodda, a także ich specyficzne położenie i funkcje. Ponadto, zwrócono uwagę na znaczenie perforatorów przyśrodkowej strony goleni oraz na konsekwencje kliniczne uszkodzeń tych struktur.
Do zapamiętania: Perforatory Cocketta oraz perforator 24 cm są naczyniami krótkimi oraz biegnącymi prostopadle do odpowiednich żył powierzchownych i głębokich, dlatego też są najbardziej narażone na uszkodzenia. Pozostałe perforatory mają przebieg skośny.
Kluczowe informacje anatomiczne na temat żył perforujących (wyszczególniono naczynia układu powierzchownego i głębokiego oraz położenie perforatora) przedstawiają się następująco:
Żyły Dodda
- Powierzchowne: V. saphena magna (VSM)
- Głębokie: Żyła powierzchowna udowa (SFV)
- Lokalizacja: Dolna 1/3 uda, kanał przywodzicieli
Żyły Boyda
- Powierzchowne: V. saphena magna (VSM)
- Głębokie: Głęboka żyła podkolanowa, pień piszczelowo-strzałkowy
- Lokalizacja: Podudzie, 5-10 cm poniżej kolana
Żyły Cocketta
- Powierzchowne: V. saphena magna (VSM)
- Głębokie: Głębokie żyły piszczelowe tylne
- Lokalizacja: Dolna 1/3 wysokości goleni, powierzchnia przyśrodkowa
Żyły przeszywające stopy
- Powierzchowne: Łuk żylny grzbietowy stopy, dystalne odcinki żyły odpiszczelowej i odstrzałkowej
- Głębokie: Żyły podeszwowe
- Lokalizacja: Stopa
Perforatory przyśrodkowej strony goleni
- Powierzchowne: V. saphena magna (VSM)
- Głębokie: Żyły piszczelowe tylne
- Lokalizacja: Goleń, na wysokościach 7 cm, 13 cm, 18 cm, 24 cm, 35 cm i 40 cm od podstawy stopy
Żyła przeszywająca Bassiego (Perforator przyachillesowy)
- Powierzchowne: V. saphena magna (VSM)
- Głębokie: Żyły strzałkowe
- Lokalizacja: 10 cm od linii stopy, tylno-boczna powierzchnia goleni
Żyły bocznego przedziału powięziowego
- Powierzchowne: Żyła odpiszczelowa
- Głębokie: Żyły piszczelowe przednie
- Lokalizacja: przednio-boczna powierzchnia goleni
Piśmiennictwo:
- Kawecki P. Ultrasonografia żył kończyn dolnych. Warszawa 2013, Medipage, str. 28-29.
- Dietrich CF., Hollerweger A. Kurs ultrasonografii – Obwodowy układ żylny. Str. 263-264.