Wyjaśnienie terminologii wykorzystywanej w ultrasonografii jest kluczowe zarówno dla studentów medycyny, jak i dla praktykujących lekarzy oraz techników diagnostycznych. Terminologia USG obejmuje szereg specjalistycznych pojęć i terminów, które są niezbędne do prawidłowej interpretacji obrazów oraz skutecznego komunikowania wyników badań.
Czułość (Sensitivity)
Czułość to wskaźnik, który mierzy zdolność badania do wykrycia prawdziwych przypadków choroby. W kontekście USG, jeśli zmiana ogniskowa jest rzeczywiście obecna, jak często badanie USG prawidłowo ją wykrywa? Na przykład, jeśli badanie USG ma wysoką czułość, oznacza to, że prawie wszystkie zmiany ogniskowe będą zidentyfikowane poprawnie.
Swoistość (Specificity)
Swoistość mierzy zdolność badania do prawidłowego wykluczenia osób bez choroby. W kontekście USG, jeśli zmiana ogniskowa nie jest obecna, jak często badanie USG prawidłowo ją wyklucza? Wysoka swoistość oznacza, że badanie prawidłowo wyklucza prawie wszystkie osoby bez zmian ogniskowych.
Echogeniczność to termin używany w diagnostyce ultrasonograficznej (USG), który opisuje zdolność tkanek do odbijania fal dźwiękowych. Kiedy fale ultradźwiękowe są wysyłane do ciała podczas badania USG, różne tkanki odbijają te fale w różnym stopniu. Te odbite fale są następnie odbierane przez urządzenie USG i przekształcane w obraz. Przykłady: Tkanki o wysokiej echogeniczności (hiperechogeniczne): Tkanki, które silnie odbijają fale dźwiękowe, takie jak kości, tkanka tłuszczowa czy zwłóknienia. Na obrazie USG są widoczne jako jasne lub białe obszary. Tkanki o niskiej echogeniczności (hipoechogeniczne): Tkanki, które słabo odbijają fale dźwiękowe, jak mięśnie czy płyny. Na obrazie USG są widoczne jako ciemniejsze obszary. Bezechowe (anechogeniczne): Obszary, które nie odbijają fal dźwiękowych wcale, np. cysty wypełnione płynem. Na obrazie USG są widoczne jako czarne obszary.
Artefakt migotania, znany również jako artefakt kolorowego Dopplera – to zjawisko obserwowane w diagnostyce ultrasonograficznej, szczególnie przy użyciu opcji kolorowego Dopplera. Polega na chaotycznych, szybko zmieniających się kolorach (niebieskim i czerwonym) występujących za strukturami silnie odbijającymi fale ultradźwiękowe, takimi jak kamienie moczowe, zwapnienia czy gaz. Artefakt migotania pojawia się jako szybkie, naprzemiennie zmieniające się kolory na obrazie ultrasonograficznym, co może być pomocne w identyfikacji drobnych zwapnień i innych struktur.
Sieć Większa (Omentum Majus)
Sieć większa to zdwojona blaszka otrzewnej, która zwisa z krzywizny większej żołądka i części górnej jelita dwunastnicy, tworząc charakterystyczny “fartuch” osłaniający jelita od przodu. Składa się z czterech warstw: dwóch przylegających do siebie warstw błony surowiczej, które są połączone luźną tkanką tłuszczową, zawierającą naczynia krwionośne, nerwy i węzły chłonne. Pełni ważną funkcję ochronną i immunologiczną, wspomagając obronę przed infekcjami wewnątrzotrzewnowymi.
Sieć Mniejsza (Omentum Minus)
Sieć mniejsza to cieńsza blaszka otrzewnej, która rozciąga się od krzywizny mniejszej żołądka i części górnej dwunastnicy do dolnej powierzchni wątroby. Składa się z dwóch więzadeł: wątrobowo-żołądkowego (ligamentum hepatogastricum) i wątrobowo-dwunastniczego (ligamentum hepatoduodenale). Sieć mniejsza zawiera struktury takie jak przewód żółciowy wspólny, żyła wrotna, tętnica wątrobowa oraz naczynia limfatyczne i nerwy.
GIUS (ultrasonografia jelitowa) to technika obrazowania wykorzystująca ultradźwięki do wizualizacji jelita cienkiego i grubego. W kontekście choroby Crohna, GIUS obejmuje ocenę ścian jelit pod kątem ich grubości oraz zmian w unaczynieniu. W chorobie Crohna dochodzi do pogrubienia ściany jelit powyżej 3 mm i poszerzenia ich światła powyżej 3 cm. Badanie pozwala również na wykrycie hiperechogenicznej tkanki tłuszczowej krezki (proliferacja włóknisto-tłuszczowa), przetok, ropni oraz zwężeń jelit. Dodatkowo poszukuje się limfadenopatii oraz wolnego płynu między jelitami. Ważnym elementem oceny jest perystaltyka – jej miejscowy ubytek może świadczyć o zwężeniu danego odcinka jelita.
Przestrzeń zaotrzewnowa (zaotrzewnowa) to obszar w jamie brzusznej zlokalizowany za otrzewną ścienną, która jest cienką błoną pokrywającą narządy jamy brzusznej. Przestrzeń ta jest ograniczona od przodu przez otrzewną, od tyłu przez powięź lędźwiową, a od boków przez powięź poprzeczną. Przestrzeń zaotrzewnowa dzieli się na trzy główne obszary:
Przestrzeń przednerkowa (przednerkowa): Znajduje się z przodu przed nerkami i jest ograniczona z przodu przez otrzewną, a z tyłu przez powięź przednerkową. Zawiera trzustkę, drugą i trzecią część dwunastnicy, wstępujące i zstępujące części okrężnicy oraz dalszy odcinek przewodu żółciowego wspólnego.
Przestrzeń przynerkowa (przynerkowa): Ograniczona z przodu przez powięź przednerkową, a z tyłu przez powięź zanerkową. Zawiera nerki, nadnercza oraz bliższe odcinki moczowodów. Powięzie przednerkowa i zanerkowa zespalają się bocznie, tworząc powięź bocznokońcową.
Przestrzeń zanerkowa (zanerkowa): Ograniczona z przodu przez powięź zanerkową, a z tyłu przez powięź poprzeczną. Przestrzeń ta nie zawiera głównych narządów wewnętrznych, ale zawiera tkankę miękką i naczynia krwionośne, głównie aortę, żyłę główną dolną i naczynia biodrowe.
Zespół von Hippela-Lindau (VHL)
Zespół von Hippela-Lindau (VHL) to rzadkie, genetyczne zaburzenie, które charakteryzuje się występowaniem guzów i torbieli w różnych częściach ciała, w tym w mózgu, kręgosłupie, oczach, środkowym uchu, nadnerczach, trzustce, nerkach i układzie rozrodczym. Guzy są zazwyczaj łagodne (niezłośliwe), ale mogą przekształcać się w nowotwory złośliwe. VHL jest spowodowany mutacjami w genie VHL, który jest odpowiedzialny za kontrolę wzrostu komórek. Zaburzenie to jest dziedziczone w sposób autosomalny dominujący, co oznacza, że każdy, kto odziedziczy zmieniony gen od jednego z rodziców, ma 50% szans na rozwinięcie zespołu VHL