Podstrona zawiera informacje co do natury zabiegu, wskazań, przeciwwskazań do wykonania i możliwych powikłań. Można tutaj również znaleźć informacje co do natury i podstaw prawnych zabiegu BACC. Szczegóły poniżej. Zachęcamy do zapoznania się z pełnym opisem, aby lepiej zrozumieć, na czym polega zabieg, jakie są jego korzyści oraz jakie mogą wystąpić ryzyka. Dzięki temu będziesz mógł podjąć świadomą decyzję i czuć się pewniej przed przystąpieniem do procedury. Naszym celem jest dostarczenie Ci wszystkich niezbędnych informacji w przystępny i zrozumiały sposób.
Celowana Biopsja Cienkoigłowa Tarczycy (BACC) – Informacje ogólne
wskazania, przeciwskazania, powikłania, aspekty prawne
Co to jest biopsja cienkoigłowa tarczycy?
Biopsja cienkoigłowa tarczycy (BACC) to procedura diagnostyczna, która polega na pobraniu komórek z podejrzanej zmiany w tarczycy za pomocą cienkiej igły. Badanie to jest wykonywane pod kontrolą USG głowicą o wysokiej rozdzielczości, co pozwala na precyzyjne nakłucie zmiany. Procedura jest szybka i zazwyczaj mało bolesna, a pacjent może wrócić do codziennych czynności bezpośrednio po jej zakończeniu. W czasie badania lekarz może poprosić chorego o płytsze oddychanie lub nabranie powietrza i chwilowe zatrzymanie oddechu. Dolegliwości bólowe są minimalne, jednak w razie nasilenia objawów należy swobodnie informować o tym personel.
Guzki tarczycy są dość powszechne i mogą występować u 20% do 50% populacji. Ważne jest, aby wiedzieć, że tylko około 5% z tych guzków może być złośliwych, czyli rakowych. Kluczowym zadaniem lekarzy jest rozróżnienie między guzkami łagodnymi a złośliwymi.
Guzki łagodne zazwyczaj nie wymagają intensywnego leczenia i mogą być monitorowane lub leczone zachowawczo. Natomiast guzki złośliwe, które mogą prowadzić do raka, wymagają zazwyczaj interwencji chirurgicznej. Najskuteczniejszym narzędziem diagnostycznym przed operacją, które pomaga odróżnić guzki łagodne od złośliwych, jest celowana biopsja cienkoigłowa. To badanie pozwala na dokładne zbadanie komórek guza i ustalenie, czy są one rakowe.
Kliniczne cechy złośliwości rozpoznanych zmian ogniskowych tarczycy obejmują kilka istotnych objawów. Szybko rosnący i bolesny guzek może wskazywać na złośliwy charakter zmiany. Pozytywny wywiad rodzinny w zakresie nowotworów tarczycy zwiększa ryzyko wystąpienia złośliwego guza. Narażenie na promieniowanie jonizujące w dzieciństwie jest kolejnym czynnikiem ryzyka, który może prowadzić do rozwoju nowotworu tarczycy. Chrypka, która jest wynikiem nacisku guza na struny głosowe, również może być objawem złośliwości.
Twardy i/lub nieprzesuwalny guzek jest kolejnym alarmującym objawem, który może sugerować obecność nowotworu. Limfadenopatia węzłów szyjnych, czyli powiększenie węzłów chłonnych w okolicy szyi, może wskazywać na przerzuty nowotworowe. Niedowład jednej lub obu strun głosowych jest poważnym objawem, który może być wynikiem nacisku guza na nerwy krtaniowe.
Warto zaznaczyć, że termin “guzki” jest używany w czasie badania przedmiotowego, ale nie jest to pojęcie histologiczne. Właściwym określeniem tych zmian podczas badania USG są “zmiany ogniskowe”. Zmiany ogniskowe mogą mieć różny charakter, od łagodnych do złośliwych, dlatego kluczowe jest ich dokładne zbadanie i ocena.
Podsumowując, szybki wzrost i bolesność guzka, pozytywny wywiad rodzinny, narażenie na promieniowanie, chrypka, twardość i nieprzesuwalność guzka, limfadenopatia oraz niedowład strun głosowych to istotne kliniczne cechy, które mogą wskazywać na złośliwość zmian ogniskowych tarczycy. W takich przypadkach konieczna jest dokładna diagnostyka i odpowiednie leczenie.
Wskazania do biopsji
Biopsja cienkoigłowa tarczycy jest zalecana w przypadku:
- Wykrycia zmian ogniskowych podczas badania USG wykonanego głowicą liniową 10-14 MHz.
- Podejrzenia zmian złośliwych, ocenianych według skali Eu-TIRADS-PL Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego.
- Diagnostyki chorób autoimmunologicznych i nowotworowych.
- Wykrycia zapaleń tarczycy.
- Monitorowania znanych zmian w tarczycy, aby ocenić ich ewentualny rozwój lub zmiany charakteru.
Przeciwwskazania
Biopsja cienkoigłowa tarczycy nie powinna być wykonywana w przypadku:
- Miejscowego zakażenia skóry szyi.
- Zaburzeń krzepnięcia krwi.
- Braku zgody pacjenta.
- Ciężkiej niewydolności krążenia.
- Ciężkiej niewydolności płuc.
- Zaostrzenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POCHP).
- Brak współpracy z chorym.
Przebieg badania
- Przygotowanie: Skóra szyi jest dezynfekowana, a pacjent leży na plecach z głową lekko odchyloną do tyłu.
- Nakłucie: Lekarz wprowadza cienką igłę biopsyjną przez skórę do zmiany w tarczycy pod kontrolą USG, co pozwala na precyzyjne pobranie materiału.
- Badanie wymaga nabrania do igły materiału tkankowego w sposób powtarzalny płynnymi rychami w płaszczyźnie pionowej w stosunku do położenia chorego.
- Pobranie materiału: Komórki są pobierane i nanoszone na szkiełka mikroskopowe.
- Utrwalenie: Pobranie próbki jest utrwalane i wysyłane do zakładu patomorfologii.
- Przygotowanie szkiełek do wysyłki
- Transport do ośrodka patomorfologii.
Wyniki
Wyniki biopsji są dostępne w formie wydruku karty informacyjnej. Interpretacja kliniczna wyników należy do lekarza kierującego lub wykonującego USG z biopsją. Wyniki są zazwyczaj dostępne w ciągu kilku dni, a lekarz omówi je z pacjentem.
Badanie może omówić lekarz wykonujący biopsję oraz sonografię szyi, wyniki jednak należy pokazać lekarzowi kierującemu na badanie , który to badanie zlecał.
Ostateczne postępowanie ustala z reguły lekarz kierujący (np. Lekarz POZ w porozumieniu z endokrynologiem), może on po badaniu ustalić rozpoznanie i wdrożyć leczenie lub kierować na dalsze badania obrazujące lub labolatoryjne.
Prowadzenie dokumentacji BACC jest kluczowym obowiązkiem lekarza, który musi dokładnie opisać procedurę BAC, w tym wskazania do jej wykonania, przebieg zabiegu oraz wyniki badania. Dokumentacja powinna zawierać dane pacjenta, datę i godzinę zabiegu, rodzaj użytej igły oraz miejsce pobrania materiału. Lekarz jest również odpowiedzialny za ochronę danych osobowych pacjenta zgodnie z przepisami RODO, a dokumentacja powinna być przechowywana w sposób zapewniający jej poufność i bezpieczeństwo. Od 1 stycznia 2021 r. dokumentacja medyczna powinna być prowadzona w formie elektronicznej, chyba że warunki organizacyjno-techniczne na to nie pozwalają.
Pacjent ma również swoje obowiązki, takie jak dostarczenie lekarzowi wszelkich niezbędnych informacji dotyczących swojego stanu zdrowia, historii chorób oraz przyjmowanych leków. Pacjent musi także wyrazić pisemną zgodę na przeprowadzenie BAC po uzyskaniu pełnej informacji o procedurze, jej celach, ryzykach i możliwych powikłaniach.
Dokumentacja medyczna powinna być kompletna, dokładna i prowadzona na bieżąco. Każdy wpis musi być czytelny i zawierać datę oraz podpis osoby dokonującej wpisu. Dokumentacja medyczna powinna być przechowywana przez określony czas zgodnie z przepisami prawa, zazwyczaj przez 20 lat od ostatniego wpisu. Pacjent ma prawo do wglądu w swoją dokumentację medyczną oraz do otrzymania jej kopii na żądanie. Lekarz musi zadbać o to, aby dokumentacja była prowadzona zgodnie z obowiązującymi przepisami, co zapewnia bezpieczeństwo i poufność danych pacjenta oraz umożliwia skuteczne monitorowanie i ocenę przebiegu leczenia.
Możliwe powikłania.
Jak każdy zabieg chirurgiczny BACC może wiązać się z komplikacjami oraz niepowodzeniem diagnostycznym. Powikłania BACC tarczycy mogą obejmować przedłużone krwawienie, zakażenie w miejscu wkłucia oraz wynik niediagnostyczny. Warto jednak zaznaczyć, że są one bardzo rzadko spotykane i zazwyczaj niegroźne. Wykonanie rozmazu wiąże się z ryzykiem występowania artefaktów oraz uszkodzenia materiału biopsyjnego w czasie utrwalania, co nie jest całkowicie zależne od operatora.
Materiał niediagnostyczny
W przypadkach niepowodzenia diagnostycznego możemy planowo powtórzyć badanie (po kilku tygodniach przerwy) lub skierować pacjenta do ośrodka o wyższej referencyjności, jeżeli badanie jest obarczone wysokim stopniem trudności technicznej. Wyniki niediagnostyczne statystycznie częściej zdarzają się u pacjentów niewspółpracujących oraz z trudnymi warunkami anatomicznymi, takimi jak krótka szyja, otyłość czy zmiany skórne. Ważne jest, aby pacjent był świadomy tych potencjalnych komplikacji i wiedział, że mogą one wpłynąć na konieczność ponownego przeprowadzenia procedury lub konsultacji w bardziej wyspecjalizowanym ośrodku.
Do przyczyn uzyskania materiału niediagnostycznego w czasie wykonywania biopsji cienkoigłowej należą:
- Zbyt głębokie ustawienie końcówki igły za zmianą ogniskową (jej tylnym, grzbietowym brzegiem).
- Użycie zbyt dużej ilości żelu w czasie badania.
- Punkcja zmiany małej anatomicznie, około 5 mm średnicy.
- Napotkanie końcówki igły na obszar płynowy zamiast lity.
Odpowiednie uprzednie przygotowanie i dokładna ocena zmiany ogniskowej przed pobraniem wycinków mogą zmniejszyć ryzyko niepowodzenia diagnostycznego.
Podstawy prawne:
Prowadzenie dokumentacji BACC jest kluczowym obowiązkiem lekarza, który musi dokładnie opisać procedurę BACC, w tym wskazania do jej wykonania, przebieg zabiegu oraz wyniki badania.
Dokumentacja powinna zawierać dane pacjenta, datę i godzinę zabiegu, rodzaj użytej igły oraz miejsce pobrania materiału. Lekarz jest również odpowiedzialny za ochronę danych osobowych pacjenta zgodnie z przepisami RODO, a dokumentacja powinna być przechowywana w sposób zapewniający jej poufność i bezpieczeństwo. Od 1 stycznia 2021 r. dokumentacja medyczna powinna być prowadzona w formie elektronicznej, chyba że warunki organizacyjno-techniczne na to nie pozwalają.
Podstawą prawną dla tych wymogów są różne akty prawne, w tym Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz RODO, które reguluje ochronę danych osobowych pacjentów. Ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia wprowadza obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej w formie elektronicznej, co ma na celu usprawnienie procesu zarządzania danymi medycznymi oraz zwiększenie ich bezpieczeństwa. Lista podstaw prawnych:
- Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta – reguluje prawa pacjentów, w tym prawo do informacji i prawo do dokumentacji medycznej.
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania – określa szczegółowe zasady prowadzenia dokumentacji medycznej.
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych (RODO) – reguluje ochronę danych osobowych pacjentów.
- Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia – wprowadza obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej w formie elektronicznej.
Pacjent ma również swoje obowiązki, takie jak dostarczenie lekarzowi wszelkich niezbędnych informacji dotyczących swojego stanu zdrowia, historii chorób oraz przyjmowanych leków. Pacjent musi także wyrazić pisemną zgodę na przeprowadzenie BACC po uzyskaniu pełnej informacji o procedurze, jej celach, ryzykach i możliwych powikłaniach. Jest to istotne z punktu widzenia praw pacjenta, które są chronione przez Ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.
Dokumentacja medyczna powinna być kompletna, dokładna i prowadzona na bieżąco. Każdy wpis musi być czytelny i zawierać datę oraz podpis osoby dokonującej wpisu. Dokumentacja medyczna powinna być przechowywana przez określony czas zgodnie z przepisami prawa, zazwyczaj przez 20 lat od ostatniego wpisu. Pacjent ma prawo do wglądu w swoją dokumentację medyczną oraz do otrzymania jej kopii na żądanie. Lekarz musi zadbać o to, aby dokumentacja była prowadzona zgodnie z obowiązującymi przepisami, co zapewnia bezpieczeństwo i poufność danych pacjenta oraz umożliwia skuteczne monitorowanie i ocenę przebiegu leczenia. Przestrzeganie tych zasad jest nie tylko obowiązkiem prawnym, ale również etycznym, mającym na celu zapewnienie najwyższej jakości opieki medycznej.